Seksueel grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar maken in de klas is niet altijd gemakkelijk. Niet elke leerkracht voelt zich capabel om dit met leerlingen/studenten te bespreken en voelt zich ongemakkelijk bij dit toch precaire onderwerp. Bovendien weet je niet altijd of dergelijke problematiek speelt bij leerlingen in je klas. Toch is het belangrijk om met leerlingen/studenten te bespreken wat wel of niet grensoverschrijdend is. En wat ze dan kunnen doen. Hier is geen duidelijk eenduidig recept voor te geven: iedere situatie is weer anders. Hierbij werkvormen met stellingen om het praten over grensoverschrijdend gedrag gemakkelijker te maken. In de eerste werkvorm gaan leerlingen/studenten eerst in groepjes aan de slag met stellingen op papier gevolgd door een plenaire bespreking van de opbrengsten. De tweede werkvorm is een klassikaal gesprek met behulp van een PowerPointpresentatie
Doel:
Bespreekbaar maken van seksueel grensoverschrijdend gedrag
Respecteren van eigen en andermans grenzen
Respectvol om leren gaan met elkaar
Bewust worden van eigen en andermans (voor)oordelen
ieder groepje krijgt de blaadjes met stellingen en een rood, een groen en een wit vel papier (A3).
Verdeel de klas in kleine groepjes van drie of vier leerlingen/studenten
Leerlingen/studenten knippen de kaartjes uit.
Dan lezen ze de stellingen door en beslissen welke afgewezen worden en op een rood vel terecht komen.
De stellingen waar men het mee eens kan zijn komen op een groen vel en die waarover men twijfelt op een wit papier.
Leerlingen/studenten bespreken nogmaals de gemaakte keuzes en plakken de kaartjes op het rode, groene of witte vel.
Nabespreking – Bespreek met de groep de opbrengsten. – Leg/hang daarvoor alle vellen met stellingen van de verschillende groepjes bij elkaar. – Hierdoor ontstaat een beeld van wat de groep vindt. – Selecteer de vijf stellingen waar de meeste leerlingen/studenten blijkbaar achter staan. – Kies vervolgens de vijf stellingen waarvoor het minst draagvlak is.
Mogelijke vragen: – Zijn er grote verschillen tussen de groepen? – Waar zijn de groepsleden het over eens? – Wat valt op? – Welke stellingen liggen op het witte vel? Wordt daar verschillend over gedacht? – Wie is er, na anderen gehoord te hebben, van gedachten veranderd? – Zijn er afspraken te maken met de opbrengsten van deze les?
Werkwijze 2:
Download de PowerPointpresentatie met de stellingen KLIK HIER
Geef alle leerlingen/studenten een rood en een groen kaartje.
De begeleider leest de stellingen een voor een voor en de leerlingen/studenten geven aan of ze het ermee eens zijn (door het opsteken van een groen kaartje) of dat ze het er niet mee eens zijn (rood kaartje).
Na iedere stelling kunnen een aantal argumenten voor of tegen de stelling worden uitgewisseld.
Na iedere vakantie is het goed om aandacht te besteden aan de dynamiek in de groep. Soms is er gedoe tussen leerlingen/studenten. Zeker na vakanties kan het soms lijken of de hele ‘norming-storming’-fase helemaal opnieuw begint. Allerlei vormen van kennismakingsspelletjes en energizes helpen om van een groep ‘losse’ individuen een groep te maken. Elkaar (beter) leren kennen helpt leerlingen/studenten om hun positie in de groep in te nemen zonder dat er iemand wordt buitengesloten of het gevoel heeft er niet bij te horen. Groepsbindende werkvormen zorgen ervoor dat het groepsgevoel versterkt wordt. Een gezonde groepsdynamiek zorgt voor veiligheid en veiligheid is weer een voorwaarde om tot leren te kunnen komen. Deze werkvorm zet leerlingen/studenten aan om in korte tijd zoveel mogelijk van elkaar te weten te komen.
Doel:
Ontspannen Energizer
Bewust maken van eigen kennis over klasgenoten
Elkaar beter leren kennen
Binding in de groep versterken
(H)erkennen van eigenschappen
Inzicht krijgen in eigen en andermans kwaliteiten
Creëren van een veilige gezellige sfeer
Bevorderen positief groepsgevoel
Voor wie
Bovenbouw PO
VO
MBO
Werkwijze
Download het Wat-past-bij-wie-formulier: KLIK HIER .
Geef alle leerlingen/studenten een formulier en geef ze een minuut of tien de tijd om het in te vullen. Instructie voor leerlingen:
Vul het formulier in
Werk in stilte en niet ‘spieken’
Pas op: je krijgt maar kort de tijd
Per uitspraak mag je in ieder vakje een naam zetten (max 9 namen)
Ken je niemand die past bij de uitspraak dan vul je niets in
Past de uitspraak bij jezelf: leuk maar niet invullen! Het gaat erom wat je van je klasgenoten weet
Wie de meeste namen goed heeft kent de klas het best
Bespreek klassikaal na:
Laat op het bord de uitspraken zien
Leerlingen/studenten steken hun vinger op wanneer een uitspraak bij hen past
Leerlingen/studenten kijken goed rond en zetten een ‘krul’ bij de namen die ze goed hadden.
‘Krullen’ laten optellen.
Iedereen laten opstaan.
Degenen die er minder dan vijf goed hebben gaan zitten, vervolgens degenen met minder dan tien, minder dan vijftien enz.
Degene die het laatste staat is de ‘Master’ van deze klas wanneer het gaat om kennis van klasgenoten
Tips
Er is een vraag (ongeveer halverwege) over wie er een tatoeage heeft: dit leidt tot hilariteit of vragen. Er was echter een van mijn leerlingen/studenten die een tatoeage had: een klein puntje op zijn pols met daarin as van zijn oma. Mooi om aan te halen.
Hou er vaart in dan blijft het leuk. Laat ze ook niet eindeloos lang doen over het invullen, leerlingen die snel klaar zijn gaan zich dan vervelen.
Verder lezen:
Bakker, M., & Mijland, I. (2009). Handboek positievbe groepsvorming. Oirschot: Quirijn.
Remmerswaal, J. (2013). Handboek groepsdynamica. Amsterdam: Boom.
Werkvormen om de saamhorigheid in een groep te versterken:
Soms ‘rommelt’ het in de groep. Het lijkt of de sfeer helemaal verstoord is. Leerlingen/studenten hebben elkaar bij voorbeeld vrij lang niet gezien of in de vakantie is er van alles gebeurd dat de groepsdynamiek op scherp stelt. Het is belangrijk om opnieuw te investeren in groepsbindende activiteiten: kennismakingsspellen, werkvormen die een positieve sfeer in de groep bestendigen. Een mooie manier daarvoor is werken met ‘complimentenmemory’.
Ook met het stellingen-pakket ‘GroepsGedoe’ leren leerlingen/studenten elkaar beter kennen en leren ze vooral hoe ze zelf invoed kunnen hebben op de dynamiek in de groep.
Een korte werkvorm om het nieuwe jaar in te luiden. Het is een werkblad dat leerlingen/studenten kunnen invullen tijdens een mentorles maar wat ook gebruikt kan worden voor een specifiek vak. Leerlingen/studenten gaan daardoor reflecteren en heel praktische doelen stellen voor zichzelf. Wanneer ze dit blad inleveren bij de docent heeft deze een mooi aanknopingspunt voor een begeleidingsgesprek.
Leerlingen/studenten leveren het werkblad in zodat het op een later tijdstip een leidraad kan zijn voor een gesprek met de mentor of de vakdocent.
Verder lezen
Literatuur en bronnen
Dirk van der Wulp: Tijdschrift voor Kinder- en Jeugdpsychotherapie 2008 KLIK HIER
Fredrike Bannink: Optimaal Onderwijs 2021 Artikel “Doelen stellen met behulp van Covey”
Cor Verbeek CPS KLIK HIER
Werkvormen om de saamhorigheid in een groep te versterken:
Na de kerstvakantie ‘rommelt’ het vaak weer in de groep. Het lijkt of de sfeer helemaal verstoord is. Leerlingen/studenten hebben elkaar vrij lang niet gezien en in de vakantie is er van alles gebeurd dat de groepsdynamiek op scherp stelt. Het is belangrijk om opnieuw te investeren in groepsbindende activiteiten: kennismakingsspellen, werkvormen die een positieve sfeer in de groep bestendigen. Een mooie manier daarvoor is werken met ‘complimentenmemory’.
Ook met het stellingen-pakket ‘GroepsGedoe’ leren leerlingen/studenten elkaar beter kennen en leren ze vooral hoe ze zelf invoed kunnen hebben op de dynamiek in de groep.
De laatste les voor de kerstvakantie wordt een ‘kerstles’ die een mooie invulling kan krijgen door terug te blikken op het jaar en evalueren op een positieve, constructieve manier. Het onderwijs tijdschrift ‘Van 12 tot 18’ koos deze les uit om te publiceren in het decembernummer.
Met deze werkvorm gaan leerlingen/studenten eerst kijken naar wat goed gaat binnen de klas, de sfeer in de groep duiden. Het kan zinvol zijn om de opbrengsten hiervan te delen met anderen die met deze groep werken. Daarna maken leerlingen/studenten een persoonlijke evaluatie op een oplossingsgerichte wijze. Laat leerlingen/studenten de evaluatie inleveren: in een individueel gesprek geeft het handvatten om de voortgang te bespreken.
Doel:
Op een positieve (oplossingsgerichte manier) terugkijken op de afgelopen periode
Bewust maken van wat goed gaat in de groep
Bewust maken van wat er al geleerd is
Reflecteren op eigen proces
Doelen stellen voor komende periode
Voor wie
Bovenbouw PO VO MBO
Werkwijze:
Tijdens deze kerstles gaan leerlingen/studenten evalueren en terugkijken op het schooljaar tot nu toe.
Verdeel de leerlingen/studenten in groepjes van drie of vier leerlingen.
Laat ze in groepjes steeds evaluatieve vragen bespreken en beantwoorden. Geef ze daarbij de opdracht om een positieve insteek te kiezen: het moet geen klachtenuurtje worden.
Kies uit deze evaluatievragen de vragen die bij je groep passen of maak eigen vragen. Voor een printbare versie van de evaluatievragen KLIK HIER
Vragen
Wat is het meest positieve aan deze groep?
Op welke momenten is het fijn in deze groep?
Waar is deze groep goed in?
Wat heeft deze groep nodig om goed te kunnen samenwerken?
Wanneer kunnen wij het beste werken in de klas?
Wat zijn sterke eigenschappen van deze klas?
Welke drie woorden zou je gebruiken om deze klas te omschrijven?
Noem drie dingen die een nieuwe docent zou moeten weten over deze klas?
Noem drie dingen die een nieuwe leerling/student zou moeten weten over deze klas?
Op welk moment of tijdens welke les waren wij als klas supergoed bezig?
Welke les of welke werkvorm of oefening moeten we zeker nog een keer doen?
Bespreek de opbrengsten klassikaal en maak bij iedere vraag een top drie van antwoorden en noteer die op het (digi)bord.
Welke vaardigheid of compliment past hierbij voor deze groep? Laat hierbij óf leerlingen/studenten zelf complimenten/vaardigheden bedenken of laat leerlingen/studenten kiezen uit complimentenkaarten van het spel ‘Complimentenmemory’ (KLIK HIER voor meer info).
Laat leerlingen/studenten tot slot van de les het sterren formulier invullen. Voor een printbare versie van het sterrenformulier KLIK HIER
Sterrenformulier dat leerlingen individueel invullen
Verder lezen:
Dirk van der Wulp: Tijdschrift voor Kinder- en Jeugdpsychotherapie 2008 KLIK HIER
Fredrike Bannink: Optimaal Onderwijs 2021
Meer werkvormen om de saamhorigheid in een groep te versterken:
Op veel leerlingen/studenten heeft vuurwerk afsteken een enorme aantrekkingskracht. Ze zijn zich echt wel bewust van de gevaren maar denken van zichzelf dat ze veilig en verantwoord te werk gaan. Daarnaast staan ze er niet bij stil dat ze slachtoffer kunnen worden door fouten van anderen. Zeker in een groep wanneer risico’s bewust worden opgezocht. Verder is het ‘not done’ om een veiligheidsbril te dragen. Jongeren zijn zich vaak niet bewust van de strafmaat wanneer ze gepakt worden. Ze denken dat ze toch niet gepakt worden en áls ze betrapt worden denken ze ten onrechte dat ze met een waarschuwing of een lichte taakstraf weg komen. Vuurwerk afsteken is niet alleen spannend het heeft ook een sociaal aspect: Lekker samen grenzen opzoeken. Het nemen van risico’s, het overwinnen van de eigen angst geeft een adrenaline kick. Het bewust overtreden van de wet, door het afsteken van illegaal vuurwerk, maakt het nog spannender. Ook zijn jongeren geneigd te experimenteren met vuurwerk door combinaties te maken, door kruit uit vuurpijlen te halen, door meerdere stuks tegelijk af te steken of door het vuurwerk ergens in te stoppen. Hierdoor is het effect onvoorspelbaar en nog gevaarlijker. Belangrijk om met leerlingen hierover in gesprek te gaan.
Doel
Bespreekbaar maken van thema’s rondom vuurwerk afsteken
Bewustwording (groeps)gedrag
Effecten zien van groepsgedrag
Bewust worden van eigen verantwoordelijkheid
Leren van elkaars inzichten
Verschillen (h)erkennen in elkaars visie
Gesprek aangaan over verschillen in normen en waarden
Voor wie
Bovenbouw PO VO MBO
Werkwijzen
Kies een werkwijze die jij prettig vindt werken. De eerste twee zijn actief en activerend en ga je met de hele groep actief aan de slag. Bij de derde werkvorm werken leerlingen/studenten in groepjes aan hun tafel en sluit je af met een groepsgesprek. Meer werkvormen die je kunt gebruiken bij het werken met stellingen vind je HIER
Of lees een actueel artikel uit de krant of tijdschrift voor dat gaat over ongelukken, overlast of regelgeving rondom vuurwerk.
Je kunt ook onderstaand verhaal voorlezen dat gaat over jongens die vuurwerk afsteken (vooral geschikt voor bovenbouw PO en onderbouw VO). Voorleesverhaal uitprinten? KLIK HIER
Print de stellingen uit. Voor een printbare download KLIK HIER.
Dezelfde stellingen zijn ook te zien in een PowerPoint
Bekijk alle stellingen zorgvuldig en kies die stellingen uit die voor jouw groep passend zijn.
Werkwijze: ‘Over de streeplight’
Voor deze werkwijze is veel ruimte nodig want hierbij komen ze letterlijk in beweging.
Er worden steeds stellingen voorgelezen (stellingen kunnen ook tegelijk getoond worden met de PowerPoint via het Smartbord). Groepsleden die het eens zijn met de stelling gaan naar rechts ,degenen die het er niet eens zijn gaan links staan. In het midden mag (nog) niet.
Dan gaan groepsleden proberen met argumenten leerlingen/studenten laten wisselen van kant.
Wanneer iemand een nuance aanbrengt mag iedereen die dit goed vindt een stap naar het midden zetten.
Hou vaart in het ‘spel’ en zorg ervoor dat iedereen een inbreng heeft.
Leg uit aan leerlingen/studenten dat de keuze voor of tegen een stelling vaak moeilijk kan zijn. Zeg dat het niet erg is om van gedachten te veranderen. Nadenken is in essentie van gedachten veranderen…
TIP: Soms hebben jongeren de neiging om aan één kant te blijven staan. Laat leerlingen/studenten bij de eerste stelling kiezen voor links of rechts gaan staan. Wanneer de volgende stelling aan de beurt is moeten ze niet rechts of links gaan staan maar aan voor- of achterzijde van de ruimte. Er zijn dan niet twee maar vier kanten waar leerlingen naar toe kunnen lopen. Ervaring leert dat wanneer leerlingen/studenten sowieso in beweging moeten komen ze ook eerder geneigd zijn ècht te kiezen.
Variatie ‘Over de streeplight‘
Werk op dezelfde manier als bij variatie 1, alleen laat je nu leerlingen/studenten niet zelf voor of tegen een stelling kiezen maar je verdeelt ze in twee groepen. Een groep is vóór en de andere groep is tegen de stelling.
Laat leerlingen/studenten argumenten bedenken voor een stelling waar ze wellicht helemaal niet achter staan. Zo worden ze bewust van het feit dat je een stelling van twee kanten kunt bekijken.
Maak de groepen steeds anders van samenstelling en zorg voor inbreng van iedereen.
Werkwijze:Argumenteren
Leg de stellingen die je wil bespreken op grote A3 vellen voor de klas.
Verdeel de groep in twee- of drietallen en geef elk groepje een stapeltje post-its.
De stellingen worden voorgelezen (stellingen kunnen ook getoond worden met de PowerPoint via het Smartbord).
Leerlingen/studenten gaan in hun groepje overleggen en vervolgens naar aanleiding van de stellingen een argument voor of tegen bedenken. Dit wordt op een Post-it genoteerd. De Post-its worden op de gezamenlijke flap geplakt die bij de stelling hoort. Bespreek na afloop opvallende uitspraken in de groep: Zijn er overeenkomsten, verschillen? Welke thema’s keren steeds weer terug in het groepsgesprek?
Voorleesverhaal Vuurwerk
“Je hebt dit niet van mij” had Wouts oom Ben vorig jaar gezegd. “En je wacht tot volgend jaar met afsteken!” Wout was eigenlijk het plastic tasje met strijkers helemaal vergeten. Nu loopt hij met Soufiane langs het kanaal. Het is vijf uur en al bijna helemaal donker. Ze zijn alle twee een beetje zenuwachtig en proberen dat niet aan elkaar te laten merken. “We doen eerst die groene, dat zijn Pirats” Soufiane knikt, die kent hij wel. “Daarna doen we die harde die Weco Corsairs. Die zijn vet!” Wout schept op terwijl hij die groene ook kent, maar die andere eigenlijk helemaal niet.
Onder het viaduct zien ze dat ze niet de enigen zijn die vuurwerk afsteken. Er is best een streng verbod, je riskeert een fikse boete. Toch liggen er een heleboel allemaal gekleurde en vooral rode papiertjes en resten van vuurpijlen en knallers. Om de beurt steken ze strijkers af. Het knalt lekker en het ruikt meteen naar oudjaar. Er komt een man op de fiets aan. Hij schreeuwt iets onverstaanbaars. Wout en Soufiane rennen direct keihard weg een smal weggetje in dat langs de snelweg loopt. Wout stopt pas wanneer hij steken in zijn zij krijgt. Hij kijkt om. Ook Soufiane komt aanhollen.
Op een hekje rusten ze uit. De groene strijkers zijn bijna op. Ze hebben alleen nog de Corsairs over. “Die zijn echt illegaal” zegt Wout. Soufiane haalt zijn schouders op. “Volgens mij zijn alle strijkers illegaal. Ik hoop niet dat die vent de politie gebeld heeft. Dan zijn we de Sjaak.” Wout kijkt richting het viaduct, gelukkig niemand te zien. “Mijn oom heeft gewoon weer vuurwerk gekocht, volgens mij, in België. Daar is het niet verboden. Hij gaat, denk ik, met oud en nieuw gewoon in België vuurwerk afsteken. Ik hoop dat ik mee mag.” Hij weet allang dat zijn ouders dat never-nooit-niet goed vinden. Hij weet ook niet zeker wat er in België wel of niet mag. Maar hij is nu eenmaal helemaal gek van vuurwerk. Niet alleen knallers maar ook siervuurwerk en mooie tolletjes en GillendeKeukenmeiden. “Ik vind het stom dat het niet mag. Het is toch geen Corona meer! We mogen niks meer” moppert hij. “Nee” antwoordt Soufiane al kan hij niet zou gauw bedenken wat allemaal niet meer mag. “Daar verderop is een fietstunneltje, dat wordt niet meer gebruikt. Dat is een goede plek” Wout staat op. Soufiane twijfelt. Hij moet om zes uur thuis zijn. “Kom op” zegt Wout ongeduldig.
In het fietstunneltje ligt nog meer vuurwerktroep, het stinkt naar pies. Ze lopen onder het tunneltje door en komen bij een smal paadje. Wat verderop staat een verlaten bouwvallig hok, aan een kant is het open. Een soort stal of schapenhok lijkt het. Als ze erheen willen lopen horen ze ineens iemand praten in het hok. Verschrikt trekt Soufiane Wout van het pad af en ze verschuilen zich achter de bosjes. “Nee, man. Perfect hier. D’r komt hier nooit iemand. Nee. Ja. Goed. Morgenavond en jij zorgt voor drank” horen ze. Wout houdt zijn adem in. Soufiane zit met zijn hoofd tussen zijn knieën diep weggedoken in een struik. Een lange dunne jongen met rood haar in een knotje loopt rakelings langs hen heen. “Ja, Dat is een goeie!” de jongen schaterlacht, “Later!” zegt hij nog wanneer hij het tunneltje uitloopt. Wout en Soufiane wachten gruwelijk lang voor ze tevoorschijn durven komen. Ze lopen zachtjes stap voor stap richting het tunneltje, sluipen erdoor en wanneer ze richting viaduct kijken zien ze de jongen in de verte net de hoek omgaan. “Kom. Kijken” zegt Wout en draait zich om. “Wat als er nog iemand daar zit?” vraagt Soufiane. “Daar zit niemand. Weet ik zeker” bluft Wout.
In de stal ligt nog meer troep en de resten van een kampvuurtje. Ook liggen er lege bierblikjes en kapotte flessen. Achter een oude, roestige bak die denkelijk een drinkbak geweest is voor dieren liggen planken opgestapeld en een berg takken. “Daarmee maken ze vuur” weet Soufiane. Wout loopt er heen, kijkt, kijkt nog eens goed, verschuift wat aan de planken en dan zegt hij: “Dit is… Nee” Soufiane loopt er ook heen en ziet drie draagtassen diep onder een paar planken verscholen. Wanneer ze in de ene tas kijken zien ze zakken chips en cola maar in de andere twee tassen zit vuurwerk. Niet zomaar vuurwerk, een heleboel vuurwerk. Echt veel verstand heeft Wout er niet van maar dit is gevaarlijk illegaal vuurwerk. Wat nu? “We bellen de politie” vindt Soufiane. Ja, maar ja. Wat dan. Wat als ze vragen wat ze hier doen? Dan komt hun eigen vuurwerkgedoe ook uit. Laten liggen? Nee, dat is ook stom. “Anoniem bellen?” vraagt Wout. Maar dan bedenken ze dat de politie dat misschien toch kan nagaan en dan zijn ze alsnog de sigaar.
Als ze langs het kanaal weer terug naar huis lopen weten ze nog steeds niet wat ze moeten doen. Ze hebben ieder een tas vuurwerk in hun rugzak gedaan. “We zien wel” besluit Wout. Soufiane zegt dat hij het vuurwerk echt niet thuis op zijn kamer kan bewaren, als zijn moeder het vindt… “Morgen maar meenemen naar school” bedenkt Wout. “Er zit niks anders op.” Nee, er zit niks anders op.
Meer info:
Onderzoeksrapport over vuurwerk veiligheid onder jongerenKLIK HIER
Werkvormenom pestgedrag in de groep bespreekbaar te maken:
Deze tijd van het jaar is een goed moment om bezig te zijn met de groepsdynamiek en te werken aan een positief pedagogisch klimaat in de klas. Een fijne laagdrempelige manier is het werken met GroepdGedoe 2.0.
Werkvormen om de saamhorigheid in een groep te versterken:
‘Complimentenmemory’ is een kaarten-set met veel verschillende spellen en werkvormen waarmee je de sociale cohesie in een groep kunt verbeteren. Door het werken met ‘Complimentenmemory’ leren leerlingen/studenten complimenten te geven, te ontvangen en te internaliseren. Het kan het zelfvertrouwen en het zelfinzicht vergroten. Het is een activerende, actieve manier om jongeren te laten reflecteren op zichzelf en op elkaar. Als leerkracht geeft het werken met deze kaarten ook inzicht in hoe leerlingen/studenten elkaar zien.
Leerlingen oefenen concentratie door een ‘levend standbeeld’ te spelen. Ze spelen ‘Britse Wachters’ die niet bewegen en nergens op reageren. Overige leerlingen spelen toeristen die alles doen om ze aan het lachen/reageren te krijgen. Beide groepen concentreren zich op een andere manier. De Britse Wachters sluiten zich af van hun omgeving en de toeristen komen een voor een aan de beurt. Wanneer ze niet aan de beurt zijn moeten ze stil zijn: de wachters moeten reageren op degene die iets aan het doen is en niet op de rest. Leerlingen vinden dit een superleuke oefening. Om voor een veilige sfeer te zorgen is het goed om duidelijke instructies te geven
Doel
Bewustwording eigen concentratie vaardigheid
Bewust leren afsluiten van omgeving
Effect ervaren wanneer iemand niet ‘te bereiken’ is
Durven ‘gek’ doen voor de klas
Versterken positieve sfeer in de groep
Creëren van een veilige gezellige sfeer
Voor wie
Bovenbouw PO VO
Werkwijze
Voor deze werkvorm is ruimte nodig in het lokaal. Een groepje van 6-8 leerlingen staat steeds voor de klas, de overige leerlingen zitten in een ruime halve cirkel aan de kant. Later zullen zij een voor een langs dit groep je lopen.
Vraag vooraf wie van zichzelf denkt een goede concentratie te hebben en een levend standbeeld zou kunnen zijn.
Instructie vooraf:
Wanneer je voor de klas staat sta je helemaal stil, je mag niet bewegen, niet lachen, niet hoesten. Je kijkt recht voor je uit en reageert niet op wat er gebeurt. Pas als de docent het aangeeft mag je weer bewegen. Dat kan soms best lang duren.
De overige leerlingen zijn ‘toeristen’ en lopen één voor één langs en proberen de Britsen Wachters aan het lachen te maken. Ze houden zich aan de volgende regels:
geen onaardige dingen zeggen of zaken noemen die privé zijn
geen schrik effecten veroorzaken
2 meter afstand bewaren: de Britse Wachter niet aanraken
Je mag alles doen: vogeltjesdans, moppen tappen, radslag doen, gekke bekken trekken enz
Let wel: je bent op school dus ongepaste opmerkingen of gedragingen zijn niet toegestaan
De docent is de scheidsrechter/jury bent en niet klasgenoten!
Laatste die overblijft is de winnaar.
Wachters mogen met hun ogen knipperen en ademhalen: verder niets, niet niezen, krabben, wiebelen of (glim)lachen: is af. Leerlingen die af zijn sluiten aan bij de ‘toeristen’.
Het is goed om de leerlingen vóór de klas even te helpen om in de concentratie te komen
Nabespreken. Kloppen de eigen verwachtingen van leerlingen?
Laat leerlingen tot slot een evaluatieformulier invullen waarin ook meer info staat over concentratie en hoe dat bij deze leerling werkt.
Voor het downloaden van het evaluatieformulier KLIK HIER
Verder lezen
Artikel Nationale Onderewijsgids “Hoe zorg je voor meer concentratie in het onderwijs” KLIK HIER
Artikel Human door Iza Omlo “Concentratieproblemen bij jongeren” KLIK HIER
Extra werkvorm om het groepsgevoel te versterken:
Het blijft belangrijk om te investeren in groepsbindende activiteiten: kennismakingsspellen, werkvormen die een positieve sfeer in de groep bestendigen. Een mooie manier daarvoor is werken met ‘complimentenmemory’. De kaarten met positieve eigenschappen en vaardigheden kunnen gekoppeld worden aan de verschillende groepsrollen. Leerlingen kunnen dan eerst een aantal kaartjes uit het spel kiezen waarvan ze denken dat het bij hen past en daarna kijken in hoeverre dat strookt met de groepsrol die ze zichzelf hebben toebedeeld. Ook hierover kun je als mentor later in gesprek.
Bij een groep horen is belangrijk. Zeker voor jongeren. Door groepsdruk wordt duidelijk welke ‘sociale normen’ er in de groep heersen. Welk gedrag is gepast, welk gedrag moet je vertonen om erbij te horen. Wanneer binnen een groep risico’s nemen de norm is zal een jongere beïnvloed worden om dit ook te doen. Het kan ook positief uitpakken wanneer de groep juist positief gedrag stimuleert. Groepsdruk wordt niet altijd bewust uitgeoefend. Jongeren zijn zich vaak niet bewust van de druk die de groep heeft op hun gedrag. Deze werkvorm/les helpt daarbij.
Doel:
Positieve groepsvorming
Bespreekbaar maken van thema’s rondom groepsdruk en sociale (on)veiligheid
Bewustwording eigen (groeps)gedrag
Handvaten geven om eigen rol te durven pakken
Opkomen voor anderen
Voor wie
Bovenbouw PO
VO
MBO
Werkwijze
Print voor alle leerlingen/studenten een werkblad uit: KLIK HIER
In de PowerPoint presentatie zijn meerdere YouTubefilmpjes opgenomen die allemaal gaan over groepsdruk. Kies de filmpjes uit die voor jouw groep relevant zijn. Download de PowerPoint: KLIK HIER
Deel de werkbladen uit en laat leerlingen/studenten dit invullen.
Laat leerlingen/studenten hun antwoorden bespreken in tweetallen of in een klein groepje
Bespreek klassikaal:
Bij welke situaties zouden de meeste leerlingen/studenten doen wat de groep doet?
Bij welke situaties juist niet?
Kies een aantal filmpjes uit de PowerPoint.
Bespreek na ieder filmpje met de klas wat er is opgevallen, wat ze zelf zouden doen in een dergelijke situatie of hoe ze dit zouden oplossen en wat daarvoor nodig is.
Werkvormen om de saamhorigheid in een groep te versterken:
Soms ‘rommelt’ het in de groep. Het lijkt of de sfeer helemaal verstoord is. Er gebeurt van alles dat de groepsdynamiek op scherp stelt. Het is belangrijk om te blijven investeren in groepsbindende activiteiten: kennismakingsspellen, werkvormen die een positieve sfeer in de groep bestendigen. Een mooie manier daarvoor is werken met ‘Complimentenmemory’.
Met het stellingen-pakket ‘GroepsGedoe’ leren leerlingen/studenten elkaar beter kennen en leren ze vooral hoe ze zelf invoed kunnen hebben op de dynamiek in de groep.
Samenwerken, luisteren, geconcentreerd werken. Steeds vaker wordt het belang benadrukt dat leerlingen/studenten vaardigheden zoals de 21st century skills bezitten. Hierover is veel info te vinden bijvoorbeeld via de SLO of Leraar24. Maar vragen we weleens aan leerlingen/studenten zélf hoe dit soort vaardigheden geleerd kunnen worden? Deze werkvorm kan hierbij worden ingezet. Leerlingen/studenten gaan in groepjes bedenken hoe een vaardigheid geleerd kan worden, welke stapjes daarvoor gezet kunnen worden en wie of wat daarbij kan helpen.
Artikel Leraar 24: “Een nieuwe kijk op vaardigheden voor nu en in de toekomst” KLIK HIER
Extra werkvorm om het groepsgevoel te versterken:
Het blijft belangrijk om te investeren in groepsbindende activiteiten: kennismakingsspellen, werkvormen die een positieve sfeer in de groep bestendigen. Een mooie manier daarvoor is werken met ‘complimentenmemory’. De kaarten met positieve eigenschappen en vaardigheden kunnen gekoppeld worden aan de verschillende groepsrollen. Leerlingen/studenten kunnen dan eerst een aantal kaartjes uit het spel kiezen waarvan ze denken dat het bij hen past en daarna kijken in hoeverre dat strookt met de groepsrol die ze zichzelf hebben toebedeeld. Ook hierover kun je als mentor later in gesprek.
Kan en mag iedereen zichzelf zijn in de groep? Worden verschillen geaccepteerd? Paarse vrijdag is de dag waarop scholieren en studenten door het dragen van de kleur paars op school hun solidariteit kunnen tonen met LHBTI+’ers. Hier een aantal werkvormen om paarse vrijdag aan te grijpen om meer begrip te krijgen voor diversiteit. Bekijk de stellingen vooraf kritisch en kies kaarten die passen bij deze groep of die passend zijn bij het groepsproces op dit moment. De PowerPoint bevat stellingen om seksuele- en genderdiversiteit bespreekbaar te maken. Met stellingen zijn veel werkwijzen mogelijk.
Doel:
Bespreekbaar maken gender- en seksuele diversiteit
Solidair leren zijn met anderen
Bewust worden van diversiteit in de groep
Bewust worden van eigen en andermans (voor)oordelen
Respectvol om leren gaan met elkaar
Positieve groepsvorming
Voor wie
Bovenbouw PO
VO
MBO
Werkwijze 1:
Print voor ieder groepje de stellingen uit: KLIK HIER
Verdeel de klas in kleine groepjes van drie of vier leerlingen.
Elk groepje krijgt de stellingen en een rood, groen en wit vel papier.
Leerlingen/studenten knippen de kaartjes uit.
Dan lezen ze de stellingen door en beslissen welke afgewezen worden en op een rood vel terecht komen. De stellingen waar men het mee eens kan zijn komen op een groen vel en die waarover men twijfelt op een wit papier.
Leerlingen/studenten bespreken nogmaals de gemaakte keuzes en plakken de kaartjes op het rode, groene of witte vel.
Nabespreking Bespreek met de groep de opbrengsten.Leg (of hang) daarvoor eerst alle vellen met stellingen van de verschillende groepjes bij elkaar. Hierdoor ontstaat een beeld van wat de groep vindt. Selecteer de vijf stellingen waar de meeste leerlingen/studenten blijkbaar achter staan. Kies vervolgens de vijf stellingen waarvoor het minst draagvlak is.
Mogelijke vragen: – Zijn er grote verschillen tussen de groepen? – Waar zijn de groepsleden het over eens? – Wat valt op? – Welke stellingen liggen op het witte vel? Wordt daar verschillend over gedacht? – Wie is er, na anderen gehoord te hebben, van gedachten veranderd? – Zijn er afspraken te maken met de opbrengsten van deze les?
Werkwijze 2:
Alle leerlingen/studenten krijgen een rood en een groen kaartje.
De begeleider leest de stellingen een voor een voor en de leerlingen/studenten geven aan of ze het ermee eens zijn (door het opsteken van een groen kaartje) of dat ze het er niet mee eens zijn (rood kaartje).
Na iedere stelling kunnen een aantal argumenten voor of tegen de stelling worden uitgewisseld.
De begeleider leidt de discussie.
Meer werkvormen om de saamhorigheid in een groep te versterken:
Na een vakantie is het goed om weer even met de groepsvorming bezig te zijn. Laat leerlingen/studenten reflecteren en (opnieuw) met elkaar kennismaken op weer een heel andere manier zodat ze elkaar nog beter leren kennen. De werkvorm ‘Goed in…’ is hier erg geschikt voor en werkt oa met oplossingsgerichte vragen.
Voor deze werkvorm zijn veel (ongeveer 50) verschillende kaartjes nodig met daarop eigenschappen en vaardigheden die leerlingen/studenten mogelijkerwijs bezitten of willen verwerven. Het is fijn wanneer er heel veel kaartjes zijn, er mogen ook dubbele kaartjes tussen zitten: Leerlingen/studenten hebben dan wat te kiezen en soms zal een kaartje geschikt zijn voor meer dan één leerling/student. Je kunt deze kaartjes zelf maken, je kunt Kwaliteitenkaartjes gebruiken maar je zou ook ‘Complimentenmemory’ kunnen aanschaffen waarin zo’n 100 stevige kaarten zitten op A5-formaat die voor deze werkvorm heel geschikt zijn. Voor bestellen KLIK HIER
Doel:
(opnieuw) kennismaken
Leren reflecteren
(H)erkennen van eigenschappen
Inzicht krijgen in eigen en andermans kwaliteiten
Leren delen van kwaliteiten met de groep
Anderen helpen kwaliteiten te (h)erkennen
Creëren van een veilige gezellige sfeer
Bevorderen positief groepsgevoel
Voor wie
Bovenbouw PO
VO
MBO
Werkwijze
Print voor iedere leerling/student het werkblad: KLIK HIER
Maak kaarten of gebruik Complimentenmemory kaarten. Leg de kaarten open op een paar aan elkaar geschoven tafels en zet leerlingen er in een grote kring omheen.
Leerlingen/studenten kiezen allemaal 2 kaarten. Een kaart waarop een vaardigheid of eigenschap staat die ze bezitten en een met een vaardigheid of eigenschap waaraan ze willen werken.
In de nabespreking vertelt elke leerling/student om de beurt waarom juist voor deze kaarten is gekozen.
Is dit voor jou klas nog te moeilijk dan kun je ervoor kiezen om eerst in tweetallen leerlingen/studenten laten bespreken welke kaart ze hebben gekozen en waarom.
Ook het uitkiezen van de kaarten kun je leerlingen/studenten individueel in stilte laten doen of juist in overleg in een tweetal of in een klein groepje. Dit kan als voordeel hebben dat leerlingen/studenten elkaar helpen positieve vaardigheden te vinden.
Tot slot kun je leerlingen/studenten op een werkblad laten opschrijven welke kaarten ze hebben gekozen en waarom. Je kunt ze daarbij laten nadenken hoe ze zich de vaardigheid die ze graag willen gaan beheersen eigen kunnen maken. Na een paar weken kun je de werkbladen weer uitdelen en leerlingen/studenten laten kijken hoever ze zijn met het halen van de doelen die ze zich gesteld hebben.
Verder lezen:
Oplossingsgericht werken in het onderwijs artikel door Dirk van der Wulp KLIK HIER
Bannink, F. (2021). Optimaal Onderwijs. Amsterdam: Boom.
Effectief leren complimenteren, Coert Visser KLIK HIER
Welk effect hebben complimenten van de leerkracht op het zelfvertrouwen van leerlingen in de bovenbouw van de basisschool? Wij-leren KLIK HIER
Feedback om leren zichtbaar te maken. John Hattie & Shirley Clarke KLIK HIER
Extra werkvormen om het groepsgevoel te versterken:
