Vaste gewoonten, rituelen helpen het groepsgevoel te versterken en vast te houden. Bovendien draagt het bij aan een diep menselijk verlangen om deel uit te maken van een groter geheel (Regouin, 2007). Vaste gewoonten en rituelen kunnen er ook voor zorgen dat afscheid nemen goed verloopt. Wanneer een groep ophoudt te bestaan kan dat zorgen voor gevoelens van verlies en onzekerheid. Een docent kan samen met leerlingen/studenten ‘rituelen’ bedenken om het proces te ondersteunen zonder dat er anomie ontstaat en een vervelende sfeer. Zie ook Nivoz Het Kind (Reijnen, 2018)

De afspraken die in de groep gemaakt zijn moeten ook het laatste stukje van het schooljaar nageleefd worden om onrust te beperken. Ook is het extra belangrijk om de groep een positieve boost te geven. Blijf daarbij de focus leggen op wat wel goed gaat. Zorg samen met de groep dat het schooljaar met z’n allen positief afgesloten kan worden zodat iedereen met een goed gevoel de zomervakantie in kan gaan. En zodat leerlingen/studenten met vertrouwen uitkijken naar het komende schooljaar.

Een mooie manier hiervoor is het uitdelen en ontvangen van complimenten.

Doel

• Leren complimenteren
• (H)erkennen van eigenschappen
• Inzicht krijgen in eigen en andermans kwaliteiten
• Leren delen van kwaliteiten met de groep
• Anderen helpen kwaliteiten te (h)erkennen
• Creëren van een veilige gezellige sfeer
• Bevorderen positief groepsgevoel

Voor wie

• Bovenbouw PO (basisschool)
• VO (voortgezet onderwijs)
• Mbo

Werkwijze:

• Leg ter inspiratie veel kaarten met vaardigheden en positieve eigenschappen op aan elkaar geschoven tafels in het midden van de ruimte. Je kunt deze zelf maken of de kaarten uit het complimentenspel gebruiken. Voor meer info KLIK HIER.
• Zet de leerlingen/studenten in een grote kring hier omheen.
• Bespreek:
  • Hoe geef je een compliment op een goede manier?
  • Wat maakt of een compliment ook goed ‘aankomt’?
  • Hoe neem je een compliment in ontvangst?
• Geef iedereen twee post-its of liever nog etiketjes (die plakken beter)
• Leerlingen/studenten schrijven een echt gemeend compliment op in de vorm van een positieve eigenschap of vaardigheid voor degenen naast wie ze zitten. Daarna plakken ze dit compliment op de rug van elke ‘buur’.
• Dan gaan leerlingen/studenten rondlopen en bekijken de complimenten van anderen.
• Ze geven hier (positief) commentaar op zonder te verklappen wat er op het etiketje staat. Ze vertellen of ze het herkennen en of het ene compliment beter past dan het andere enz.
• Na een tijdje gaat iedereen weer zitten en mogen ze hun etiketjes bekijken.
• Bespreek klassikaal wat hoe leerlingen/studenten dit ervaren hebben.
• Je kunt ook het werkblad gebruiken en daarna met leerlingen/studenten de vragen te bespreken. Voor het downloaden van het werkblad KLIK HIER

Verder lezen

• Effectief leren complimenteren, Coert Visser KLIK HIER
• Welk effect hebben complimenten van de leerkracht op het zelfvertrouwen van leerlingen in de bovenbouw van de basisschool? Wij-leren KLIK HIER
• Feedback om leren zichtbaar te maken. John Hattie & Shirley Clarke KLIK HIER

Goed voorbereiden op de Gouden Weken na de vakantie?

Werken aan een sociaal veilige groep kan met GroepsGedoe 2.0. Een pakket met 74 verschillende stevige kaarten op A5-formaat met daarop stellingen die jongeren aan het denken zetten over hoe ze met elkaar pestgedrag kunnen voorkomen.

GroepsGedoe 2.0

Het schooljaar positief beginnen met leerlingen?

Complimentenmemory

Meer weten over groepsdynamiek en de eerste weken van het schooljaar? Ga met je team aan de slag tijdens een actieve, praktijkgerichte workshop:

Workshop Gouden weken

Facebook

LinkedIn

Twitter

Happertje einde schooljaar

Zo aan het eind van het schooljaar is het goed om terug te kijken en vooruit te blikken. Soms zijn leerlingen/studenten wat onzeker in de laatste weken voor de zomervakantie. Er kan in de klas ook een onrustige sfeer ontstaan: de lange weekenden en extra vrije dagen zorgen voor het doorbreken van de dagelijkse routine. Soms zullen leerlingen/studenten ook ongerust zijn over het komend schooljaar.
Terugkijken op wat er leuk was en goed ging en vooruitkijken naar de komende weken, de vakantie en het komend schooljaar kan een goede manier zijn om onzekerheden weg te nemen en om de sfeer ook het laatste stukje schooljaar goed te houden.
Een speelse manier hiervoor is het werken met een ‘Happertje’. Lekker ontspannen vouwen en in groepjes de vragen beantwoorden.

Doel

• Op een positieve manier terugkijken op het schooljaar
• Vooruitkijken naar de komende periode
• Bewust maken van wat goed gaat
• Doelen stellen voor komende periode
• Creëren van een prettige, ontspannen en gezellige sfeer

Voor wie

• Bovenbouw PO
• VO
• Mbo
• Hbo

Werkwijze

• Verdeel de groep in tweetallen of kleine groepjes
• Print voor alle leerlingen/studenten het werkblad uit: KLIK HIER
• Laat leerlingen het Happertje uitknippen en vouwen.
• Sommige leerlingen/studenten kennen dit al en kunnen anderen helpen
• Leerlingen/studenten gaan vervolgens elkaar bevragen en in gesprek over die vragen
• Bespreek klassikaal de opbrengsten na.

Meer werkvormen om op een positieve manier het jaar af te sluiten:

Complimentenmemory

Komend schooljaar zorgen voor een gezonde groepsdynamiek:

GroepsGedoe 2.0

Voor jezelf opkomen op een goede manier is voor veel mensen moeilijk. De mening van een ander wordt soms heel belangrijk gevonden. Het aangeven van grenzen is moeilijk, zeker voor leerlingen/studenten. Ze kunnen de neiging hebben om ‘Ja ‘ te zeggen terwijl ze eigenlijk veel liever ‘Nee’ zouden zeggen.
Niet assertief zijn kan leiden tot ongewenste of heel onveilige situaties. Denk aan ondermijning waarbij leerlingen/studenten zelfs in de criminaliteit terecht kunnen komen.
Deze actieve werkvorm maakt leerlingen/studenten bewust van hun eigen handelen en geeft ze de kans om te oefenen om op een andere manier te reageren. Ze ervaren daarbij hoe het op een andere manier te reageren op een situaties een ander ook op een andere manier zal reageren. Twee verschillende werkwijzen aan de hand van herkenbare situaties.

Doel

• Bevorderen positief groepsgevoel
• Leerlingen/studenten bewust maken van de eigen manier van handelen
• Leerlingen/studenten bewust maken van de mate waarin ze voor zichzelf op kunnen komen
• Voorkomen/studenten van ondermijning
• Leerlingen/studenten laten ervaren hoe eigen reactie invloed heeft op het gedrag van de ander
• Leerlingen/studenten handvatten geven om op de-escalerende wijze te reageren
• Leerlingen/studenten durven zichzelf te laten zien
• Leerlingen/studenten leren de begrippen assertiviteit en sub-assertiviteit

Voor wie

• Bovenbouw PO
• VO
• MBO

Werkwijze

• Geef kort een uitleg over wat assertiviteit is en de verschillen met agressiviteit en sub-assertiviteit. Voor info KLIK HIER . Of maak gebruik van de PowerPoint: KLIK HIER
• Wanneer je wil checken of leerlingen/studenten een goed beeld hebben bij de begrippen: laat ze het werkblad invullen om te oefenen met de begrippen assertiviteit, sub-assertiviteit en agressiviteit KLIK HIER
• Verdeel de klas in groepjes van twee of drie personen
• Print de situaties/casussen uit en geef alle groepjes een van de situaties KLIK HIER

Werkwijze 1 in groepjes bespreken:

• Ieder groepje krijgt een casus die ze moeten bespreken.
• Instructie groepjes:
  • Lees de casus goed door en beantwoordt de volgende vragen op het werkblad:
  • Is de situatie herkenbaar?
  • Wat zouden jullie doen in zo’n soort situatie?
  • Wat kunnen daarvan de gevolgen zijn?
  • Wat zijn andere manieren om hiermee om te gaan?
  • Welke manier is volgens jullie het beste?
  • Welke manier maakt de problemen groter?
• Bespreek de opbrengsten van ieder groepje klassikaal.

Werkwijze 2 Rollenspel

• Maak ruimte in het lokaal
• Vertel leerlingen/studenten dat in een theatervoorstelling eindeloos geoefend wordt. Dus als het resultaat minder geslaagd is dan leerlingen vooraf hoopten, ligt het vooral daaraan.
• Geef leerlingen/studenten niet te lang de tijd om te bedenken en te repeteren: tussen de vijf of tien minuten is voldoende. Dit maakt de presentatie achteraf ‘veiliger’.
• Instructie groepjes:
  • Lees de casus goed door
  • Bedenk een scene op een manier waarop er niet assertief (dus óf subassertief óf agressief) gereageerd wordt. Bedenk ook met elkaar hoe de scene verloopt als er op een goede manier gereageerd wordt.
  • Verdeel de rollen
  • Zorg ervoor dat jullie scene duidelijk begin, midden en een einde heeft.
• Aan elkaar presenteren en nabespreken.
• Vragen voor de nabespreking :
  • Wat heeft dit groepje goed gedaan?
  • Was er assertief, sub-assertief en agressief gedrag te herkennen?
  • Hoe deze situatie anders/beter kunnen verlopen?
  • Wie had daarbij de belangrijkste rol?
• Evalueer met de groep de les

Meer info:

https://wijzijnmind.nl/psychische-klachten/psychipedia/stress/zelf-iets-doen-bij-stress/assertiviteit
https://www.rotsenwater.nl/algemeen/wat-is-het-rots-en-water-programma/
https://www.kieresoe.nl/assertiviteit/

Werkvormen om aan de sociale veiligheid in groepen werken:

Het blijft belangrijk om te investeren in groepsbindende activiteiten: kennismakingsspellen, werkvormen die een positieve sfeer in de groep bestendigen. Een mooie manier daarvoor is werken met ‘complimentenmemory’. De kaarten met positieve eigenschappen en vaardigheden kunnen gekoppeld worden aan de verschillende groepsrollen.
Leerlingen/studenten kunnen dan eerst een aantal kaartjes uit het spel kiezen waarvan ze denken dat het bij hen past en daarna kijken in hoeverre dat strookt met de groepsrol die ze zichzelf hebben toebedeeld. Ook hierover kun je als mentor later in gesprek.

Complimentenmemory

Gedoe in groepen vóór zijn ?

Om gedoe in groepen vóór te zijn. Om te voorkomen dat pestgedrag ontstaat heeft Kieresoe twee spellen ontwikkeld:

GroepsGedoe 2.0

Kwartetspel GroepsGedoe

Wie is de held?

Iedereen een held?

Nee, niet iedereen is een held. Wel kan iedereen heldhaftig zijn. Niemand is een superman of supervrouw. Maar iedereen kan wel iets doen dat voor anderen ‘super’ is. Dat is waar deze werkvorm om draait. Een groep wordt een supergroep wanneer iedereen zich prettig voelt, waarin iedereen durft te zeggen wat ie wil zeggen. Waarin groepsleden naar elkaar luisteren. Waarin iedereen zich op zijn gemak kan voelen, lekker kan (samen)werken en er een goede sfeer hangt. Een groep waarin iedereen zich verantwoordelijk voelt voor de groep. In een supergroep helpen leerlingen/studenten elkaar, kunnen ze voor zichzelf en voor anderen opkomen en geven ze elkaar complimenten. In zo’n groep accepteren leerlingen/studenten elkaar en hebben er begrip voor dat iedereen anders is.

Doel

Voor wie

• Bovenbouw basisschool (PO)
• Onderbouw voortgezet onderwijs (VO)
• Onderbouw MBO

Werkwijze

• Vouw voor iedere leerling een briefje twee keer dubbel. Op één briefje staat ‘held’. Geef alle leerlingen een opgevouwen briefje. Een willekeurige leerling krijgt het briefje waarop ‘held’ staat.
• Benadruk dat niemand mag weten wie het is want aan het eind van de dag is pas de onthulling. Indien de werkvorm uitgevoerd wordt in het voortgezet onderwijs: de volgende les.
• Hij of zij is de held van de dag en daarmee degene die de hele dag aardige dingen doet. Dat kan bijvoorbeeld het geven van eerlijke, goede complimenten zijn, het helpen van iemand, het ongevraagd iets opruimen, enz. De held van de dag doet zijn werk zo onopvallend mogelijk.
• De klas moet aan het eind van de dag raden wie de held is. Om dat zo moeilijk mogelijk te maken gaan andere leerlingen ook ‘heldendaden’ verrichten en complimenten uitdelen.
• Om leerlingen te helpen kun je kaarten met complimenten in de klas leggen. Die kun je zelf maken of gebruik de kant en klare kaarten uit ‘Complimentenmemory’.
• Zet aan het eind van de dag (of de volgende mentorles) op het bord de namen van de leerlingen die genoemd worden als mogelijke helden. Aan degene die een leerling noemt wordt gevraagd waarom en wanneer deze leerling ook een held was. Ook deze leerlingen krijgen dan een positieve boost. Ten slotte mag de echte ‘held’ opstaan.

Vragen vooraf aan de groep:

• Wat maakt een held in de eerste plaats een held?
• Hoe gaat een held onder andere gewoonlijk te werk?
• Wat kan de held bijvoorbeeld op school en in de klas doen?

Vragen achteraf aan de groep:

• Wat gebeurde er in de groep doordat er een held van de dag was?
• Waardoor hebben “heldendaden” bijvoorbeeld effect?
• Hoe kon je weten of de held de echte held was?
• Wat is de leukste of mooiste heldendaad die je zag?

Vragen achteraf aan de ‘held’:

• Waardoor was het moeilijk om een held te zijn?
• Wanneer was het juist gemakkelijk?
• Wat of wie maakte het moeilijk ofwel makkelijk?
• Wie of wat was daarnaast helpend?
• Wat zou je een volgende keer anders doen?

Variaties:

Dit kan een herhaald worden met (terwijl leerlingen dat niet weten) kleine variaties.

• Geef  meerdere leerlingen een briefje met ‘held’ te geven
• Geef niemand een briefje met ‘held’
• Geef iedereen een briefje met ‘held’

Literatuur
Dirk van der Wulp: Tijdschrift voor Kinder- en Jeugdpsychotherapie 2008 KLIK HIER
Fredrike Bannink: Optimaal Onderwijs 2021

Bron:

Voor deze werkvorm kwam de inspiratie uit het het E-Book ’20 werkvormen voor in de klas’ van Jelly Bijlsma. Daarin staat een werkvorm de ‘Complimentensleutel’ waarbij een van de kinderen een sleutel in zijn of haar laatje vindt en daarmee degene is die de hele dag complimentjes gaat geven. Inzien? KLIK HIER

Extra werkvorm om het groepsgevoel te versterken:

Het blijft belangrijk om te investeren in groepsbindende activiteiten: kennismakingsspellen, werkvormen die een positieve sfeer in de groep bestendigen. Een mooie manier daarvoor is werken met ‘complimentenmemory’. De kaarten met positieve eigenschappen en vaardigheden kunnen gekoppeld worden aan de verschillende groepsrollen.
Leerlingen kunnen dan eerst een aantal kaartjes uit het spel kiezen waarvan ze denken dat het bij hen past en daarna kijken in hoeverre dat strookt met de groepsrol die ze zichzelf hebben toebedeeld. Ook hierover kun je als mentor later in gesprek.

Complimentenmemory

Gedoe in groepen vóór zijn ?

Om gedoe in groepen vóór te zijn. Om te voorkomen dat pestgedrag ontstaat heeft Kieresoe twee spellen ontwikkeld:

GroepsGedoe 2.0

Kwartetspel GroepsGedoe

Leerlingen/studenten zijn zich niet altijd bewust van hun non-verbale communicatie. Met deze werkvorm leren leerlingen/studenten dat ze zonder woorden te gebruiken heel veel kunnen zeggen.
Verbale communicatie is dat wat je zegt met woorden.
Non-verbale communicatie is dat wat je zegt zonder woorden.
Lichaamstaal is veel krachtiger dan wat je met woorden kunt zeggen. Wanneer iemand iets met woorden zegt maar met zijn lijf iets anders laat zien worden niet de woorden maar de lichaamstaal geloofd.
Een werkvorm die op actieve en vaak hilarische wijze duidelijk maakt hoe veelzeggend lichaamstaal kan zijn.

Doel

• Bewust worden van verschil tussen verbale en non-verbale communicatie
• Bewust worden hoe veelzeggend non-verbale communicatie kan zijn
• ‘Lezen’ van emoties uit lichaamstaal
• Uitbeelden van emoties met alleen lichaamstaal
• Bewust worden van belang van lichaamstaal
• Positieve groepsvorming
• Plezier

Voor wie

• Bovenbouw basisschool (PO)
• Voortgezet onderwijs (VO)
• Onderbouw MBO

Werkwijze 

• Print het blad met situaties uit: KLIK HIER
• Knip de verschillende situaties uit
• Zet acht stoelen voor de klas en nodig leerlingen/studenten uit om iets te komen uitbeelden.
• Leerlingen/studenten mogen tijdens het uitbeelden niet praten maar moeten zich inleven in de situatie die ze te zien krijgen
• Laat het strookje zien aan alleen de acht leerlingen/studenten
• Tel af en pas na het aftellen beginnen ze met uitbeelden
• Laat dit even duren tot de ‘scene’ duidelijk is
• De rest van de klas gaat pas raden wat de situatie is wanneer de ‘scene’ is stilgelegd
• Nodig vervolgens acht andere leerlingen/studenten uit.
• Na iedere situatie kort nabespreken. Mogelijke vragen:
  • Wat hebben deze leerlingen/studenten goed gedaan tijdens het uitbeelden?
  • Wat maakte dat je wist wat er aan de hand was?
  • Wat maakt het grappig?
  • Waren hier woorden nodig geweest om te weten wat er aan de hand was?
• Tijd over? Dan zijn de volgende filmpjes leuk om te laten zien:
  • Soms is het belangrijk de juiste woorden te kiezen: filmpje (2 minuten) blinde bedelaar
    The Power of Words A girl Changed a BLIND man Day Amazing – YouTube
  • Soms wordt iets helemaal verkeerd begrepen en is het beter om wel woorden te gebruiken of uitleg te vragen… https://www.youtube.com/watch?v=38y_1EWIE9I

Verder lezen:

Artikel: “Breng je boodschap overtuigender over” Leraar 24 KLIK HIER
Blog: “Wat zegt lichaamstaal over jou en hoe herken je signalen?” Marc Wessels KLIK HIER

Werkvormen om de sociale veiligheid een boost te geven

Om te zorgen voor een positieve groep, om pestgedrag te voorkomen en om een veilig pedagogisch klimaat te bestendigen heeft Kieresoe (spel)materiaal ontwikkeld.
Er is de keus uit drie spellen met elk een heleboel werkvormen om de groepsdynamiek in je klas op een positieve manier te versterken:

Pakket werkvormen om te komen tot een sociaal veilig klimaat

GroepsGedoe 2.0

Pakket werkvormen om de groepscohesie te versterken:

Complimentenmemory

Spel om pestegedrag te voorkomen

Kwartetspel GroepsGedoe

Het gerucht

Een oefening waarbij duidelijk wordt dat wanneer je iets doorvertelt het nooit een exacte weergave is van het oorspronkelijke verhaal. Leerlingen/studenten gaan nadenken over wat dat betekent wanneer ze luisteren naar roddels en wat het effect kan zijn van het doorvertellen van geruchten.

Doel

• Leren gericht en objectief luisteren
• Trainen van het geheugen
• Bewustwording van de effecten van doorvertellen
• Ervaren dat bij doorvertellen het nooit een exacte weergave kan zijn van het oorspronkelijke verhaal
• Herkenning van het mechanisme bij doorvertellen
• Bewustwording van de gevolgen van verhalen doorvertellen
• Leerlingen/studenten de koppeling laten maken naar roddelen en de effecten daarvan
• Bewust worden dat goed luisteren alleen niet genoeg is om de ‘waarheid’ te weten

Voor wie

• Bovenbouw basisschool (PO)
• Voortgezet onderwijs (VO)
• Onderbouw MBO

Werkwijze 

• Print de verhalen uit. KLIK HIER
• Zet voor de klas een ‘luister’-stoel.
• Vier of vijf leerlingen/studenten wachten op de gang.
• Een leerling/student zit op de luisterstoel en hoort het verhaal uit eerste hand van de docent die het voorleest.
• De eerste leerling/student wordt van de gang gehaald en gaat op de luisterstoel zitten. De leerling/student die op de stoel zat wordt nu de verteller. Deze moet proberen het verhaal zo goed mogelijk door te vertellen.
• Vervolgens gaat de leerling/student die geluisterd heeft de volgende halen en vertelt het verhaal zoals deze het onthouden heeft door. En zo gaat het door.
• De laatste leerling/student vertelt uiteindelijk de laatste versie aan de groep.
• Het ‘publiek’ moet zo stil mogelijk zijn en moet proberen niet te reageren wanneer er fouten insluipen. Dat kan soms erg moeilijk zijn.
• Probeer ervoor te zorgen dat alle leerlingen/studenten een keer op de ‘luisterstoel’ gezeten hebben.
• Vaak blijft er maar weinig over van het oorspronkelijke verhaal. Het is goed om aan het eind het originele verhaal nogmaals voor te lezen.
• Bespreek klassikaal na aan de hand van onderstaande vragen en/of laat leerlingen/studenten een werkblad invullen. Voor een printbare versie van het werkblad: KLIK HIER

Vragen voor de nabespreking:

• Hoe komt het dat het verhaal verandert?
• Wat valt vooral op?
• Wat gebeurt er met de nonverbale communicatie en de lichaamstaal. Hoe komt dit?
• Wat betekent dit voor wanneer je zelf een verhaal over iemand hoort?
• Wat kunnen de gevolgen zijn van zo’n doorverteld verhaal?

Werkblad
Om het geleerde op persoonlijke, reflectieve manier te verwerken kunnen leerlingen het werkblad invullen. Het kan ook een mooie huiswerkopdracht zijn.

Verder lezen

• Artikel School en Veiligheid “Tik-Tok roddelkanalen” KLIK HIER
• Artikel Kuiper G. “Roddel en geruchten als vormen van communicatie” KLIK HIER

Bron

Deze werkvorm heb ik geschreven en vorm gegeven zodat het paste bij mijn praktijksituatie. Ik heb naar de oorspronkelijke bron gezocht maar niet gevonden.

Werkvormen om de saamhorigheid in een groep te versterken:

Het is, na een vakantie bij voorbeeld, belangrijk om opnieuw te investeren in groepsbindende activiteiten: kennismakingsspellen, werkvormen die een positieve sfeer in de groep bestendigen. Een mooie manier daarvoor is werken met ‘complimentenmemory’.

Complimentenmemory