Casussen ‘samenwerken‘

Het geeft soms gedoe in de groep op het moment dat leerlingen/studenten gevraagd wordt om in groepjes samen te werken. Door casussen met elkaar te bespreken en/of ze daadwerkelijk uit te spelen ontstaat er inzicht in wat er precies gebeurt en welke mogelijke oplossingen er voor handen zijn.

Doel

• Samenwerkingsvaardigheden bevorderen
• Bewust worden van eigen reserves wanneer het gaat om groepswerk
• Bevorderen positief groepsgevoel
• Bewust worden van de invloed die je kunt uitoefenen
• Bewust worden van de eigen rol in een groep
• Reflecteren op het eigen functioneren in een groep

Voor wie

• Bovenbouw basisschool (PO)
• Voortgezet onderwijs (VO)
• MBO

Werkwijze 1:
Bespreken in groepjes

• Print de casussen uit. KLIK HIER
• Print voor elk groepje een werkblad uit. KLIK HIER
• Verdeel de klas in 6 groepjes
• Ieder groepje krijgt een casus die ze moeten bespreken.
• Instructie groepjes:
  • Lees de casus goed door en beantwoordt de volgende vragen op het werkblad:
  • Is de situatie herkenbaar?
  • Wat zouden jullie doen in zo’n soort situatie?
  • Wat kunnen daarvan de gevolgen zijn?
  • Wat zijn andere manieren om hiermee om te gaan?
  • Welke manier is volgens jullie het beste?
  • Welke manier maakt de problemen groter?
• Bespreek de opbrengsten van ieder groepje klassikaal.
• Haal de ingevulde werkbladen weer op: het kan een mooie aanleiding zijn om op een later tijdstip in gesprek te gaan met leerlingen/studenten.

Werkwijze 2:
Scenes maken

• Print de casussen uit. KLIK HIER
• Verdeel de klas in 6 groepjes
• Ieder groepje krijgt een casus die ze moeten uitspelen.
• Vertel leerlingen/studenten dat in een theatervoorstelling eindeloos geoefend wordt. Dus als het resultaat minder geslaagd is dan leerlingen vooraf hoopten, ligt het vooral daaraan.
• Geef leerlingen/studenten niet te lang de tijd om te bedenken en te repeteren: een minuut of tien is voldoende. Dit maakt de presentatie achteraf ‘veiliger’.
• Instructie groepjes:
  • Lees de casus goed door
  • Bedenk een manier waarop je kunt laten zien hoe dit gebeurt: maak er een scene van.
  • Verdeel de rollen
  • Zorg ervoor dat jullie scene duidelijk begin, midden en een einde heeft.
• Aan elkaar presenteren en nabespreken.

Vragen voor nabespreking:

• Wat heeft deze scene ons willen zeggen?
• Was wat er gebeurde herkenbaar?
• Wat heeft het groepje leerlingen/studenten goed gedaan?

NB: De gebruikte situaties zijn eigen casussen gebaseerd op praktijk en ervaring

Verder lezen:

• Bakker, M., & Mijland, I. (2009). Handboek positieve groepsvorming. Oirschot: Quirijn.
• Remmerswaal, J. (2013). Handboek groepsdynamica. Amsterdam: Boom.

Werkvormen om de saamhorigheid in een groep te versterken:

Het is wanneer ‘groepjes maken’ in een klas niet gemakkelijk verloopt, belangrijk om opnieuw te investeren in groepsbindende activiteiten: kennismakingsspellen, werkvormen die een positieve sfeer in de groep bestendigen. Een mooie manier daarvoor is werken met ‘complimentenmemory’.

Gedoe in groepen vóór zijn ?

Om gedoe in groepen vóór te zijn. Om te voorkomen dat pestgedrag ontstaat heeft Kieresoe twee spellen ontwikkeld:

Groepsrollen

Groepsrollen ontstaan vanuit de zoektocht naar veiligheid. Het is een basisbehoefte van de mens. Zonder veiligheid kan een leerling/student zich niet ontwikkelen, niet leren. Als er geen veiligheid is moeten ze voortdurend op hun hoede zijn, steeds klaar zijn om te vluchten of te vechten. Er blijft dan weinig energie over voor andere zaken.
In een groep wil iedereen erbij horen zonder eigenheid te verliezen. Ieder gaat daar op een eigen wijze mee om. De een zal meer ruimte vragen dan de ander. Als een leerling/student zich veilig voelt zal deze zich betrokken voelen bij de groep en daardoor beter functioneren.
Mensen hebben voorkeursgedrag. In een nieuwe groep of een nieuwe situatie zullen mensen geneigd zijn dit gedrag te laten zien. In een groep ontstaan dan als vanzelf rollen en gedragspatronen. Deze werkvorm geeft inzicht in rollen die leden van een groep mogelijk kunnen aannemen.

Doel

• Samenwerkingsvaardigheden bevorderen
• Bewust worden van eigen reserves wanneer het gaat om groepswerk
• Bevorderen positief groepsgevoel
• Bewust worden van de invloed die je kunt uitoefenen
• Bewust worden van de eigen rol in een groep
• Reflecteren op het eigen functioneren in een groep

Voor wie

• Bovenbouw basisschool (PO)
• Voortgezet onderwijs (VO)
• MBO
• HBO

Werkwijze

• Print de groepsrollen uit. Voor een printversie: KLIK HIER
• Verdeel de klas in kleine groepjes of tweetallen.
• Geef elke leerling/student een vel met deze kaartjes en vragen beantwoorden in een werkblad over deze rollen.
• Voor de printversie van het werkblad: KLIK HIER

• Nabespreken met de hele klas.
• Laat leerlingen/studenten het werkblad inleveren: is mogelijk een mooie input voor een individueel mentorgesprek.

Literatuur:

Belbin, M. R. (2010). Teamrollen op het werk. Den Haag: SDU uitgevers.
Engelen R, v. (2022). De groepscode. Huizen: Pica.
Remmerswaal, J. (2013). Handboek groepsdynamica. Amsterdam: Boom/Nelissen.
https://www.schoolenveiligheid.nl/kennisbank/groepsdynamica-in-de-klas/
https://www.kieresoe.nl/groepsvorming-en-sociale-veiligheid/

Extra werkvorm om het groepsgevoel te versterken:

Het blijft belangrijk om te investeren in groepsbindende activiteiten: kennismakingsspellen, werkvormen die een positieve sfeer in de groep bestendigen. Een mooie manier daarvoor is werken met ‘complimentenmemory’. De kaarten met positieve eigenschappen en vaardigheden kunnen gekoppeld worden aan de verschillende groepsrollen.
Leerlingen/studenten kunnen dan eerst een aantal kaartjes uit het spel kiezen waarvan ze denken dat het bij hen past en daarna kijken in hoeverre dat strookt met de groepsrol die ze zichzelf hebben toebedeeld. Ook hierover kun je als mentor later in gesprek.

Gedoe in groepen vóór zijn ?

Om gedoe in groepen vóór te zijn. Om te voorkomen dat pestgedrag ontstaat heeft Kieresoe twee spellen ontwikkeld:

Samenwerken, luisteren, geconcentreerd werken. Steeds vaker wordt het belang benadrukt dat leerlingen/studenten vaardigheden zoals de 21st century skills bezitten. Hierover is veel info te vinden bijvoorbeeld via de SLO  of Leraar24.
Maar vragen we weleens aan leerlingen/studenten zélf hoe dit soort vaardigheden geleerd kunnen worden? Deze werkvorm kan hierbij worden ingezet. Leerlingen/studenten gaan in groepjes bedenken hoe een vaardigheid geleerd kan worden, welke stapjes daarvoor gezet kunnen worden en wie of wat daarbij kan helpen.

Doel

• (H)erkennen van vaardigheden
• Bewust worden van de mogelijkheden en voordelen van vaardigheden
• Inzicht krijgen in eigen en andermans vaardigheden
• Leren van elkaars inzichten
• Leerlingen/studenten bewust maken van hulpbronnen
• Bevorderen positief groepsgevoel
• Samenwerkingsvaardigheden bevorderen

Voor wie

• Bovenbouw PO
• VO
• MBO

Werkwijze

• Print het stappenplan 12 keer uit op A4 formaat.
• Maak kaartjes met vaardigheden gebruik het Kwaliteitenspel of kies geschikte vaardigheden uit ‘Complimentenmemory’.
• Verdeel de klas in 4 groepen en geef iedere groep 3 kaarten en 3 stappenplannen (voor iedere vaardigheid een).
• Iedere groep gaat overleggen en de stappenplannen invullen per vaardigheid.
• Bespreek klassikaal de opbrengsten.
  Nabespreking
• Wat valt op?
• Hebben de groepjes het verschillend aangepakt?
• Hoe zouden leerlingen/studenten zelf zo’n stappenplan kunnen gebruiken?

Verder lezen

• Artikel SLO “21st century vaardigheden” KLIK HIER
• Artikel Leraar 24: “Een nieuwe kijk op vaardigheden voor nu en in de toekomst” KLIK HIER

Extra werkvorm om het groepsgevoel te versterken:

Het blijft belangrijk om te investeren in groepsbindende activiteiten: kennismakingsspellen, werkvormen die een positieve sfeer in de groep bestendigen. Een mooie manier daarvoor is werken met ‘complimentenmemory’. De kaarten met positieve eigenschappen en vaardigheden kunnen gekoppeld worden aan de verschillende groepsrollen.
Leerlingen/studenten kunnen dan eerst een aantal kaartjes uit het spel kiezen waarvan ze denken dat het bij hen past en daarna kijken in hoeverre dat strookt met de groepsrol die ze zichzelf hebben toebedeeld. Ook hierover kun je als mentor later in gesprek.

Gedoe in groepen vóór zijn ?

Om gedoe in groepen vóór te zijn. Om te voorkomen dat pestgedrag ontstaat heeft Kieresoe twee spellen ontwikkeld:

Grip op de groep krijgen? Volg met je team een workshop

Veel leerlingen/studenten kunnen er tegenop zien om in groepjes te moeten werken. Als ze worden ingedeeld door de docent zijn ze bang voor de samenstelling van die groep, als ze zelf mogen kiezen zijn ze bang verkeerd te kiezen of om buitengesloten te worden.

Tijdens het uitvoeren zijn er weer andere angsten. Straks moet ik alles alleen doen. Straks gaat hij weer de baas spelen. Straks gaat zij weer de hele tijd grappig zitten doen. Straks krijgen we allemaal een slecht punt (Remmerswaal, 2015).

Deze werkvorm kan meerdere lessen beslaan. Ook is het mogelijk om steeds een gedeelte uit te voeren tijdens een (mentor)les.

Doel

• Het doel is vooral gericht op het reflecteren op het eigen functioneren in een groep.
• Leerlingen/studenten leren  verschillende rollen herkennen die in veel groepen aan te wijzen zijn.
• Verbetering van de samenwerking

Werkvorm placemat

Verdeel de klas in groepjes van vier. Dat kan snel en handig via het digibord of via https://basisonderwijs.online/digibordtools/html5/groepjesmaker.html.

Ieder groepje krijgt een A-3 vel met in het midden een rechthoek. Vanuit de hoeken van de rechthoek lopen lijnen naar de hoeken van het vel. Voor een sjabloon klik hier.

Leerlingen/studenten wordt gevraagd om ieder een vak in te vullen met een lijstje waarop staat waar ze tegen opzien wanneer ze in groepjes moeten werken. Waar zijn ze bang voor? Ze doen dit individueel en in stilte. Het rechthoekige vak in het midden blijft vooralsnog leeg.

Daarna gaan ze om de beurt in het groepje hun lijst voorlezen zonder dat het groepje hierop commentaar geeft of hierover oordeelt. Wanneer iedereen geweest is maken ze in het groepje een top 3 van de meest belangrijke of meest gedeelde zorgen. Deze top 3 schrijven ze in het middelste rechthoekige vak.

In de klas nabespreken en de top 3 van elk groepje kort op het bord zetten. Afsluitend hierbij de vraag stellen: Wat/wie is eigenlijk het/de enige waarop je daadwerkelijk invloed kunt hebben?

Het antwoord moet zijn: jezelf en je eigen gedrag.

Survey

Hierna kun je nog een survey houden bv met behulp van het digibord (bv socrative).De leerlingen vullen hun mate van ‘bezorgdheid’ of ‘stress’ in de volgende situaties:

De uitkomsten hiervan met de klas bespreken. Leerlingen/studenten ook meegeven dat wanneer ze stress ervaren dit ook een positieve kant heeft: het betekent dat ze het in elk geval iets kan schelen.

Werken aan een veilig pedagogisch klimaat? 
Dat kan met ‘GroepsGedoe 2.0’

De groepsdynamiek positief beïnvloeden?
Dat kan met ‘Complimentenmemory’

Preventief aan de slag om pestgedrag in de groep vóór te zijn?
Dat kan met het ‘Kwartetspel GroepsGedoe’