Bij een groep horen is belangrijk. Zeker voor jongeren. Door groepsdruk wordt duidelijk welke ‘sociale normen’ er in de groep heersen. Welk gedrag is gepast, welk gedrag moet je vertonen om erbij te horen. Wanneer binnen een groep risico’s nemen de norm is zal een jongere beïnvloed worden om dit ook te doen. Het kan ook positief uitpakken wanneer de groep juist positief gedrag stimuleert. Groepsdruk wordt niet altijd bewust uitgeoefend. Jongeren zijn zich vaak niet bewust van de druk die de groep heeft op hun gedrag. Deze werkvorm/les helpt daarbij.
Onbewuste afstemming:
Dit is krachtig en vaak moeilijk te herkennen. Mensen willen instinctief niet uit de toon vallen, waardoor ze gedrag van anderen overnemen zonder dat ze zich daar volledig bewust van zijn. Dit mechanisme is sterk aanwezig in groepen, vooral bij jongeren die gevoelig zijn voor groepsacceptatie.
Zo kan een jongere, die normaal voorzichtig is, toch meedoen aan een challenge of trend omdat anderen in de groep enthousiast zijn. Het lijkt vanzelfsprekend omdat de groep dit gedrag normaliseert.
Impliciete groepsdruk
Naast onbewuste afstemming spelen ook onuitgesproken groepsregels een grote rol in hoe mensen zich gedragen. Dit wordt impliciete groepsdruk genoemd. Binnen elke groep bestaan stilzwijgende normen over hoe men zich hoort te gedragen of eruit hoort te zien. Denk aan het dragen van bepaalde merkkleding of het volgen van trends die niet expliciet worden opgelegd, maar wel door iedereen binnen de groep als vanzelfsprekend worden gezien.
Expliciete groepsdruk
Dit is de meest directe vorm van groepsdruk, waarbij groepsleden duidelijk maken welk gedrag van anderen wordt verwacht. Er worden expliciete gedragsregels opgesteld, vaak met sancties voor wie zich daar niet aan houdt. Dit kan variëren van sociale uitsluiting tot andere vormen van straf. Dwang speelt hier vaak een rol om ervoor te zorgen dat groepsleden zich conformeren.
Groepsdruk kan zowel negatieve als positieve effecten hebben. Een destructieve groep moedigt bijvoorbeeld pesten aan, terwijl een ondersteunende groep respect of samenwerking stimuleert. Het benutten van positieve groepsdruk kan daarom een krachtig middel zijn om gedoe in groepen tegen te gaan en een veilige, saamhorige sfeer te creëren. Inzicht in deze mechanismen maakt mensen weerbaarder en helpt hen bewuster keuzes te maken.
Doel:
- Positieve groepsvorming
- Bespreekbaar maken van thema’s rondom groepsdruk en sociale (on)veiligheid
- Bewustwording eigen (groeps)gedrag
- Handvaten geven om eigen rol te durven pakken
- Opkomen voor anderen
Voor wie
- Bovenbouw PO
- VO
- MBO
Werkwijze
- Print voor alle leerlingen/studenten een werkblad uit: KLIK HIER
- In de PowerPoint presentatie zijn meerdere YouTubefilmpjes opgenomen die allemaal gaan over groepsdruk. Kies de filmpjes uit die voor jouw groep relevant zijn. Download de PowerPoint: KLIK HIER
- Deel de werkbladen uit en laat leerlingen/studenten dit invullen.
- Laat leerlingen/studenten hun antwoorden bespreken in tweetallen of in een klein groepje
- Bespreek klassikaal:
- Bij welke situaties zouden de meeste leerlingen/studenten doen wat de groep doet?
- Bij welke situaties juist niet?
- Kies een aantal filmpjes uit de PowerPoint.
- Bespreek na ieder filmpje met de klas wat er is opgevallen, wat ze zelf zouden doen in een dergelijke situatie of hoe ze dit zouden oplossen en wat daarvoor nodig is.
Literatuur en bronnen
https://www.universiteitleiden.nl/nieuws/2017/01/als-je-vrienden-in-de-sloot-springen%E2%80%A6
https://wegwijzerjeugdenveiligheid.nl/documenten/een-studie-naar-het-concept-groepsdruk
Werkvormen om de saamhorigheid in een groep te versterken:
Soms ‘rommelt’ het in de groep. Het lijkt of de sfeer helemaal verstoord is. Er gebeurt van alles dat de groepsdynamiek op scherp stelt. Het is belangrijk om te blijven investeren in groepsbindende activiteiten: kennismakingsspellen, werkvormen die een positieve sfeer in de groep bestendigen. Een mooie manier daarvoor is werken met ‘Complimentenmemory’.
Werkvormen om pesten te voorkomen
Met het stellingen-pakket ‘GroepsGedoe’ leren leerlingen/studenten elkaar beter kennen en leren ze vooral hoe ze zelf invoed kunnen hebben op de dynamiek in de groep.
